Karmienie piersią okiem inżyniera - czyli mleko wielce eko!

O zaletach karmienia piersią napisano już wiele. Kluczową motywacją jest oczywiście zdrowie (dziecka i mamy), więź i prostota. Do listy korzyści chciałabym dorzucić jeszcze element ochrony środowiska.

Intuicyjnie czujemy, że mały człowiek, jako ssak, w pierwszych miesiącach życia potrzebuje przede wszystkim swojej mamy. Naukowcy zachwycając się właściwościami kobiecego mleka podkreślają, że jest ono żywe i idealnie dostosowuje się do potrzeb dziecka. Cudowności tego pokarmu doświadczyłam na własnej skórze, gdy będąc na upalnej Sycylii z roczną Kruszyną zachorowaliśmy na grypę jelitową. Mała przez 4 dni żywiła się wyłącznie moim mlekiem, z czego przez 2 ostatnie dni ja również byłam chora i żywiłam się wyłącznie wodą… do tego upał blisko 40°C w dzień i ponad 25°C nocą. Zaniepokojeni pojechaliśmy nawet do szpitala, ale lekarz stwierdził, że Kruszyna nie jest odwodniona. Gdy powiedziałam, że nadal karmię ją piersią, zawołał „latte di Mamma! Molto bene!”. Wtedy poczułam się naprawdę spokojna 😊

Zdaję sobie sprawę, że bywają sytuacje, kiedy karmienie piersią nie dochodzi do skutku, albo szybko i gwałtownie się kończy. Bardzo współczuję wszystkim Mamom, które nie karmiły, mimo takiego pragnienia. Podkreślam jednak, że jest wiele powodów, aby ze wszystkich sił walczyć o naturalne karmienie, zwłaszcza w jego początkach.

zużycie energii do produkcji i przygotowania

zużycie wody i produkcja odpadów bez uwzględnienia produkcji

% rocznego zapotrzebowania trzyosobowej rodziny

A co na to środowisko?

Karmienie piersią jest doskonale bezodpadowe, bo nawet mleczne kupki ślicznie rozpuszczają się w wodzie i nie ma potrzeby spłukiwania ich przed praniem wielorazowej pieluszki 😉 Jedyny koszt wytworzenia kobiecego mleka, to jakieś 500 kcal i trochę wody, zgodnie z pragnieniem Mamy.

Alternatywą jest szeroko reklamowane mleko modyfikowane. Jak ono powstaje?

1. Krowy dają mnóstwo mleka, przy okazji emitując mnóstwo metanu, który jest gazem cieplarnianym.
2. Mleko jest pasteryzowane, aby bezpiecznie przetransportować je do fabryki. Zakładając, że mleko to głównie woda, a pasteryzację prowadzimy od temperatury 7°C do temperatury 74° to na każdy litr mleka potrzebujemy 78 Wh. Czyli mniej więcej tyle, ile zużywała stara nieekologiczna żarówka 75W świecąc przez godzinę.  
3. Mleko jedzie cysterną do fabryki. Ilość zużytej energii zależy od odległości i sposobu jazdy kierowcy, jest więc trudne do oszacowania 😉
4. Jest poddawane procesom, w których dramatycznie zmienia swój skład i konsystencję, tak aby być potem łatwe w pakowaniu i przygotowywaniu, no i oczywiście zawierać określone składniki odżywcze. Najbardziej energochłonny proces to odparowanie. Jest ono prowadzone w różnych urządzeniach i warunkach, również próżniowych, jednak należy przyjąć, że minimalna teoretyczna ilość energii w tym procesie wynosi 161 Wh. Założyłam tutaj, że mleko składa się w 85% z wody, którą trzeba odparować i było przechowywane w temperaturze 7°.

Wracając do naszej żarówki, to mogłaby świecić przez kolejne 2,5 godziny, a uzyskaliśmy dopiero około 150 g surowca! Zakładając, że frakcje mleka stanowią 75% składu mleka modyfikowanego (producenci nie publikują takich informacji, więc mogę się tylko domyślać), to do uzyskania 800 g w opakowaniu potrzebujemy około 4 litrów mleka i zużyć na jego przetworzenie 1 kWh! Znacznie trudniej oszacować energię potrzebną na pozostałe procesy produkcji (przygotowanie pozostałych składników, mieszanie, pakowanie). Myślę, że przy uwzględnieniu sprawności urządzeń może to być dwu- lub trzykrotność, co daje nam nawet 3 kWh na wyprodukowanie ilości, która wystarczy dziecku na tydzień… Czyli przez pierwszy rok życia dziecka karmionego mlekiem modyfikowanym należy zużyć na jego produkcję 150 kWh energii!

1. Przebadane i odpowiednio zapakowane mleko rusza w podróż z fabryki do magazynów, następnie do sklepów i wreszcie trafia do swoich klientów.
2. Mleko przygotowuje się z gotowanej przez co najmniej 5 minut wody. Do tego procesu potrzeba 132 Wh na każdy litr wody, przy założeniu sprawności czajnika 0,7. Powiedzmy, że wystarczy to na dzienną porcję MM. Wtedy w pierwszym roku na dodatkowy wrzątek do samego przygotowania zużyjemy w naszym domu 48 kWh, a nieekologiczna 100-watowa żarówka świeci przez blisko 1,5 godziny codziennie… To wszystko przy założeniu, że wodę gotujemy raz lub dwa razy dziennie i przechowujemy w termosie. Gdybyśmy używali czajnika elektrycznego i za każdym razem gotowali minimalną „zdrową” dla urządzenia ilość 0,5 l, to kosztuje nas to aż 194 kWh rocznie!

Tyle o pochodzeniu i podróży mleka modyfikowanego… Pamiętajmy dodatkowo, że do karmienia takim mlekiem niezbędne są butelki, które z kolei trzeba wyprodukować, przewieźć i wyparzać wrzątkiem wielokrotnie w ciągu dnia. Jeśli przyjmiemy, że do wygotowania butelek potrzeba codziennie 3l wody, daje to kolejne 145 kWh rocznie.

W sumie można oszacować, że karmienie dziecka przez pierwszy rok życia mlekiem modyfikowanym, zamiast mleka mamy, pochłania od 340 do 490 kWh, co stanowi 2 do 2,8% rocznego zużycia trzyosobowej rodziny. Zauważmy, że istotny wpływ na to zużycie ma sposób i częstotliwość gotowania wody w naszym domu i daje aż 40% różnicy.

Trudno mi szacować, ile wody potrzeba do wyprodukowania mleka w fabryce. W domu jednak mogę założyć, że będzie to ok 5 litrów dziennie: litr do samego mleka, 3 litry do gotowania butelek i litr do ich wcześniejszego mycia. Rocznie uzbiera nam się tego 1,8 m³, co stanowi 1,2% zużycia dla trzyosobowej rodziny.

(Edit. sierpień 2020)

A wiecie ile wody potrzeba, aby wyprodukować litr zwykłego mleka? 1000 litrów! Mówimy tu o całkowitym śladzie wodnym, czyli ilości potrzebnej dla krowy, higieny i produkcji.

W porównaniu w tym, dodatkowa ilość wpijana przez karmiącą mamę jest naprawdę znikoma. Karmienie piersią jest w ten sposób remedium na suszę!

I ostatnia sprawa. Mleko modyfikowane musi być odpowiednio opakowane. W najlepszym wypadku jest w łatwych do recyklingu kartoniku i aluminiowej saszetce, a w znacznie gorszym - w wielomateriałowej puszce, której recykling jest utrudniony lub nawet niemożliwy. Wybrałam się do najbliższego marketu, aby sprawdzić, ile ważą opakowania. Najgorzej wypadają puszki, bo jedna waży średnio 191 g, podczas gdy ta sama masa mleka w kartoniku ma na sobie 140 g opakowania. Rocznie daje to odpowiednio 15 i 11 kg odpadów i może stanowić od 0,7 do 1% wszystkich śmieci w naszej rodzinie.

Nie wiem czemu, ale większość artykułów o mleku modyfikowanym zaczyna się od tego, że każde dziecko, wcześniej lub później MUSI je pić. Otóż oświadczam wszem i wobec, że nie każde – bo moje na przykład nie! Odkąd skończyła rok, powoli wprowadzam jej przetwory mleczne i zwykłe mleko krowie w niewielkich ilościach, jednocześnie nadal karmiąc piersią.

Zachęcam więc do potraktowania mleka modyfikowanego jako pomocy w ostateczności, im później, tym lepiej. U dzieci powyżej roku, które nie piją już matczynego mleka warto rozważyć zwykłe przetwory mleka krowiego, a nie wysoko przetworzone mleko w proszku. I nie, nie każde dziecko musi mieć butelkę, przy odrobinie dobrych chęci dość szybko można nauczyć picia z bidonu lub kubka.

Jeszcze słówko o alergiach, na które rzekomo mleko modyfikowane jest lekiem. Po ukończeniu 5 miesięcy życia, będąc jeszcze wyłącznie na moim mleku, Kruszyna dostała okropnej wysypki, a po tygodniu zaczęła się drapać do krwi. Natychmiast odstawiłam nabiał, gluten i parę innych składników, i powędrowałam do alergologa. Lekarka wzięła mnie na jeszcze ostrzejszą dietę, a gdy po 3 tygodniach nie było poprawy, kazała przejść na „lecznicze” mleko modyfikowane. Wtedy zmieniłam lekarza 😉 okazało się, że po kolejnym miesiącu mojej diety i delikatnej pielęgnacji skóry objawy zaczęły ustępować. Tuż przed ukończeniem roczku byliśmy z Kruszyną na Sycylii i obie zajadałyśmy się tamtejszymi serami, makaronami, pizzą i pomidorami. Po mojej diecie początkowo widziałam w tym tylko „gluten!”, „białko mleka krowiego!” i „złowrogie warzywa psiankowate” i z ogromnym zdziwieniem notowałam… brak alergii. Ten stan szczęśliwie utrzymuje się po dziś dzień i uważam, że moje mleko nigdy nie było dla dziecka zagrożeniem. Epizod alergii pokazał mi, że muszę lepiej zadbać o Kruszynę i stopniowo wprowadzić ją w świat alergenów, a moje mleko jest dla niej najlepszym poligonem i jednocześnie osłoną w tym trudnym procesie.